چرا آزادی ما را سلب می کنید؟

یکی از آیات قران کریم که سال هاست گاه پیرامون آن، حجاب و ضروریات دینی را زیر سوال می برند، آیه ی ذیل است.

« لا إِكْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ فَمَنْ یَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ فقد استَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى لاَ انْفِصامَ لَها وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ [البقره / 256] در دین هیچ اجبارى نیست. (چرا که راه) هدایت از گمراهى مشخص شده است. پس هر كس كه به طاغوت كفر ورزد و به خداى ایمان آورد، به چنان رشته استوارى چنگ زده كه هیچ‌گاه گسسته نگردد. خدا شنوا و داناست.»  

در ظاهر آیه اینطور در ابتدا استنباط می شود که انسان ها در فعل و و تمامی اختیارات خود آزاد و مختار هستند و به همین جهت کسی هم حق این مطلب را ندارد که بخواهد دیگران را مجبور به عملی کند.

به عنوان مثال بیشتر این مقوله در حجاب مطرح می شود به این بیان  که چگونه است، که اسلام و قرآن کریم این اختیار و آزادی را به انسان داده، ولی حکومت اسلامی این آزادی را از ما سلب می کند و به اجبار می خواهد حجاب را بر سر بانوان بکشد.

برای پاسخ به این سوال و شبهه ابتدا دو سوال مهم از این دسته از افراد می پرسیم:

اول اینکه اگر قصد خدای تبارک و تعالی از آیه مذکور چنین برداشتی می بود، پس فلسفه ی ارسال انبیاء و رسل که به بیانی برای هدایت و تکامل بشریت آمده اند، چه بوده است؟

و سوال دوم اینکه مگر ما نمی گوییم که خداوند عادل است، پس آیا این مقتضای عدل الهی است، که انسان را یله و رها گذارد و او را در انجام هر عملی، چه خوب،  و چه بد، آزاد گذارد و در انتهاء نیز او را به سبب برخی از انتخاب هایش مواخذه و مجازات کند!؟

هر عقل سلیمی در اینجا، اندکی تامل کند، خواهد فهمید که قصد خدای متعال از بیان این آیه، چنین برداشتی نمی تواند باشد که این دسته از افراد بیان می کنند. بنابراین باید دنبال پاسخ دیگری باشد.

اما برای پاسخ صحیح به این سوال، ابتدا باید معنای صحیح واژه ی "اکراه" مشخص شود.

"اکراه" در لغت به معنای هر چیزی است، که نفس انسان از آن تنفر و انزجار دارد، و معنای اجبار از آن  فهمیده نمی شود و همچنین باید این نکته را متذکر شد که اگر قصد خداوند در آیه ی شریفه، برداشت اشتباه این دسته از افراد بود، قطعاً از کلمه ی "اجبار" برای فهماندن مقصود خود استفاده می نمودند؛ نه کلمه ی اکراه که معنایی غیر از مطلب فوق دارد.

بنابراین، معنای صحیح آیه این چنین می شود که، در اسلام و فرامین الهی هیچ تکلیف و یا امری وجود ندارد، که نفس انسان از آن انزجار و یا تنفر و به عبارت دیگر اکراهی داشته باشد. و این خود از خصوصیات بارز و نیکوی دین اسلام بر ادیان تحریف شده می باشد.

علاوه بر جواب فوق، جواب دومی که می توان به آن اشاره نمود و در بالا نیز در سوالات به آن اشاره ی مختصری شد، این است که؛ اگر این دسته از افراد آیه ی شریفه را تا انتهاء و همچنین آیه ی بعدی را مد نظر قرار دهند، متوجه می شدند که قرار دادن عذاب و عقوبت الهی برای خطا کاران، منافات با معنای آزاد و مختار بودنی دارد که آن ها به اشتباه از واژه ی "اکراه" برداشت نموده اند. چرا که اگر خداوند انسان ها را کاملا در انتخاب و هر گونه عملی آزاد می گذاشت، در اینصورت معنایی نداشت که بخواهد برای اعمال او ثواب و یا عقابی در نظر گیرد.

امید است که همگی قدمی در افزایش علوم دینی خود برداریم؛ تا خدای ناکرده به جهت کمی معلومات دینی و مذهبی خود ابتدا در دام دشمن و سپس هم صدا با دشمنان اسلام و قرآن کریم، نگردیم.

منبع:

تفسیر المیزان، جلد 2، ص 523